Muzeum Budownictwa Ludowego-Park Etnograficzny w Olsztynku zaprasza na wernisaż wystawy „W krainie dziadków do orzechów”-kolekcja Witolda Tchórzewskiego i Jana Łomnickiego.
Już 15 marca w Salonie Wystawowym w Olsztynku (ul. Zamkowa 1) o godz. 17:00 odbędzie się wernisaż wystawy „W krainie dziadków do orzechów”.
Prezentowana kolekcja jest największym amatorskim zbiorem w Polsce i liczy około 400 eksponatów. W jej skład wchodzą dziadki pochodzące z Niemiec, Anglii, Węgier, Polski, dawnej Jugosławii, Stanów Zjednoczonych i Chin. Najstarszy obiekt pochodzi z 2. połowy XIX w.
W większości języków to urządzenie nazywa się zgniataczem do orzechów: niem. –nusknacker, fr. – casse-noisette, ang. – nutcracker. Nazwa dziadek do orzechów ukształtowała się w Polsce w XVIII w. W „Słowniku języka polskiego” Lindego występuje termin dziadek, a dziadek do orzechów pojawia się w „Encyklopedii powszechnej” Orgelbranda. Być może nazwa inspirowana jest kształtem urządzenia. Uważa się też, że właściciel pierwszej fabryki dziadków w Niemczech, Wilhelm Fuchner, tak nazwał swój produkt. Jego uznaje się za „ojca” tych przyrządów, a Saksonię za ich ojczyznę.
Najstarszymi dziadkami były po prostu dwa kamienie. Najdawniejsze znane metalowe przyrządy pochodzą z III-IV w p.n.e. Można je obejrzeć w muzeach w Tarencie we Włoszech, Leavenworth w Stanach Zjednoczonych, Neuhausen w Niemczech, gdzie znajduje się największy na świecie dziadek mierzący 5,87 m i najmniejszy – 4,9 mm. Początkowo dziadki wykonywano ręcznie (rzeźbiono, wykuwano), od 2. poł. XIX wieku produkowano na skalę przemysłową.
Dziadki do orzechów ze względu na materiał dzielą się na drewniane, metalowe, łączone (np. metal z drewnem) oraz z tworzywa sztucznego. Najbardziej trwałe są metalowe z żelaza, brązu, mosiądzu, miedzi lub aluminium. Szczególne zainteresowanie budzą dziadki drewniane, przedstawiające postaci z bajek lub z życia codziennego, np. leśników, żołnierzy, strażaków, sportowców. Do ich produkcji wykorzystuje się bukszpan, klon, brzozę, buk, orzech włoski. Przyrządy te dzielą się też zależnie od zasady działania – dźwigni jednostronnej, dwustronnej, śruby lub udaru.
Kolekcja dziadków do orzechów panów Jana Łomnickiego i Witolda Tchórzewskiego, licząca obecnie ok. 400 obiektów, prezentowana była w wielu miastach w Polsce i zagranicą, gdzie cieszyła się dużym uznaniem i zainteresowaniem.
Źródło: muzeumolsztynek.com.pl
