W czwartek 10 kwietnia – równo 500 lat od historycznego wydarzenia w Krakowie – w olsztyńskim zamku odbyła się jubileuszowa konferencja poświęcona rocznicy hołdu. Akt sprzed pół tysiąca lat zapoczątkował nowy rozdział dziejów obecnych terenów Warmii i Mazur.
10 kwietnia 1525 roku, po zawarciu traktatu krakowskiego, kończącego wojnę polsko-krzyżacką, hołd przed polskim królem Zygmuntem I złożył ostatni mistrz zakonu krzyżackiego Albrecht Hohenzollern. Na mocy traktatu Prusy Zakonne zostały przekształcone w świeckie Prusy Książęce z wyznaniem luterańskim, a Albrecht Hohenzollern – pierwszy książę w Prusach, uznał się za lennika Królestwa Polskiego.
Traktat krakowski otworzył granice Prus dla polskiego handlu, osadnictwa i kultury.
– To właśnie z potrzeby zachowania pamięci o tym wydarzeniu, które ukształtowało tożsamość naszego regionu na stulecia, sejmik województwa warmińsko-mazurskiego ustanowił rok 2025 rokiem 500-lecia hołdu pruskiego – mówił podczas otwarcia konferencji marszałek województwa Marcin Kuchciński. – Dziś rozpoczynamy obchody tej ważnej rocznicy, które staną się okazją do refleksji, edukacji i spotkań wokół naszej wspólnej historii. Zapraszam wszystkich mieszkańców regionu oraz gości do odwiedzania naszych muzeów, odkrywania miejsc pamięci i wspólnego budowania świadomości historycznej.
Gościem rocznicowych obchodów w Olsztynie, w których wzięli udział m.in. parlamentarzyści, samorządowcy, historycy, był także prof. dr hab. Jacek Wijaczka z Wydziału Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wygłosił krótki wykład pt. „Ocena hołdu pruskiego w polskiej historiografii“.
– Książę Albrecht był dobrym władcą – zaznacza prof. Wijaczka. – Dbał o swoich poddanych i rozwój tego terytorium. Zakładał miasta, szkoły, uniwersytet w Królewcu, więc niewątpliwie sam region na rządach Albrechta skorzystał.
Królewiec stał się ośrodkiem polskich wydawnictw, gdzie stworzono zasady polskiej ortografii i gramatyki. Na potrzeby polskich osadników napływających licznie na te tereny po 1525 roku z Mazowsza, Podlasia i ziemi chełmińskiej, powstały tam publikacje w ich ojczystym języku.
Całe południe Prus Książęcych aż po Pregołę zamieszkiwała ludność mówiąca po polsku, także w nowych miastach. Książę Albrecht nadał prawa miejskie Olecku i Gołdapi, a jego następca Albrecht Fryderyk, Węgorzewu. W XVII wieku do rangi miast podniesione zostały Giżycko, Pisz oraz Ełk. Niepełne prawa miejskie otrzymało także Szczytno. Również starsze ośrodki miejskie doświadczyły rozkwitu gospodarczego i kulturalnego. Ten pomyślny rozwój przerwał potop szwedzki i jego następstwa.
Kolejna fala polskich osadników napłynęła na tereny pruskie w 1945 roku.
– Pamiętajmy, że rok 2025 to również 80. rocznica powrotu naszych ziem do Polski po II wojnie światowej – dodaje marszałek Kuchciński.– Dwie rocznice, które, choć dzielą wieki, łączy wiele: napływ nowych mieszkańców, potrzeba odbudowy, ale przede wszystkim rola kultury jako spoiwa społecznego i źródła tożsamości. Historia Warmii i Mazur to mozaika kultur, religii i losów ludzkich. Naszym zadaniem, jako wspólnoty regionalnej, jest nie tylko upamiętniać wielkie wydarzenia, ale także dbać o tradycje naszych przodków.
Podczas konferencji, dzięki uprzejmości Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie został także zaprezentowany oryginalny pergamin z aktami traktatu pokojowego z 1525 roku. Bezcenny dokument, opatrzony podpisami oraz pieczęciami króla i księcia, jest udostępniany niezwykle rzadko. Będzie go można oglądać w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie do 16 kwietnia 2025 roku.
Jubileuszową konferencję zwieńczyła inscenizacja hołdu w wykonaniu studentów Studium Aktorskiego im. Aleksandra Sewruka w Olsztynie. Na dziedzińcu zamkowym otwarto także wystawę pt. „500 lat hołdu pruskiego“.
Organizatorem konferencji był samorząd województwa warmińsko-mazurskiego. Partnerami: Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie, Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Warmińsko-Mazurski Kopernikański Instytut Kultury oraz Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie.
