Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych na mocy rezolucji przyjętej w 2009 roku ustanowiło 22 kwietnia Międzynarodowym Dniem Ziemi (International Mother Earth Day). Temat przewodni Dnia Ziemi 2021 to „Przywróćmy naszą Ziemię” (Restore Our Earth). Koncentruje się on przede wszystkim na naturalnych procesach, a w tym kontekście promocji zielonych technologii i innowacyjnego myślenia, prowadzących do przywrócenia światowych ekosystemów, a przez to przyczynieniu się do walki z postępującym zmianami klimatu.
Już po raz drugi obchodzimy Dzień Ziemi w czasie, gdy doświadczamy przerażających skutków pandemii COVID-19. Doświadczenia te każą nam skupiać się na naszym zdrowiu i bezpieczeństwie. Musimy sobie uświadomić, że nasze zdrowie zależy od zdrowia całej Ziemi. Im zdrowsze są ekosystemy, tym zdrowsi są mieszkańcy naszej planety. Według Światowej Organizacji Zdrowia ochrona ekosystemów jest najlepszą rzeczą, jaką możemy zrobić, aby zapobiec przyszłym pandemiom.
Doświadczenia pandemii COVID-19 uczą nas, jak silne są związki ludzkości z naturą. Patogen, najprawdopodobniej przenoszony przez dzikie zwierzęta, zainfekował kilkadziesiąt milionów ludzi, spowodował śmierć ponad miliona z nich, wywołał niepowetowane straty gospodarcze i zmusił świat do ponoszenia ogromnych kosztów walki z pandemią. Uwidoczniła ona zdumiewająco jasno, jak bardzo życie ludzi zależy od środowiska naturalnego i jaka jest skala zagrożenia naszego zdrowia w wyniku utraty i degradacji ekosystemów. Ograniczanie przestrzeni przez nie zajmowanych i niszczenie ich dzikości powoduje, że wchodzimy w coraz bliższy kontakt z innymi gatunkami, które mogą przenosić na nas choroby.
W 2021 roku, szczególnie w Światowym Dniu Ziemi, powinniśmy uświadamiać sobie zbiorową odpowiedzialność za zapewnienie harmonii życia ludzi z Ziemią i wszystkimi innymi jej mieszkańcami. Prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnej pandemii podobnej do COVID-19 jest wysokie. Chcąc uchronić nasze zdrowie i dobrobyt, musimy szukać skutecznych sposobów na ratowanie siedlisk dzikich zwierząt, tak aby ograniczyć zabójczy dla obu stron kontakt – mówi Barbara Rajkowska, Pełnomocnik ds. realizacji Projektu Klimada 2.0, realizowanego przez IOŚ-PIB.
Ochrona ekosystemów staje się rozwiązaniem niezbędnym dla ochronny naszego zdrowia. Wzmocnienie i egzekwowanie ochrony ostoi dzikiej przyrody, raz na zawsze zatrzymanie nielegalnego handlu dzikimi zwierzętami oraz wprowadzenia radykalnych zmian w polityce zagospodarowania terenu w kierunku racjonalnego użytkowania gruntów i przywracania ekosystemów – to przewodnie działania ONZ. Mają one na celu stworzenie odpowiedniej przestrzeni pomiędzy człowiekiem i jego zwierzętami hodowlanymi a gatunkami żyjącymi dziko. Przy tym nie możemy zapominać, że ochrona światowych ekosystemów to nie tylko narzędzie do zmniejszania ryzyka kolejnych chorób sprzyjających rozwojowi pandemii, ale także działanie wspierające nas w walce ze zmianami klimatu.
Dzisiaj wiadomo, że te same czynniki związane z naszą aktywnością powodują utratę dzikiej przyrody i potęgują zmiany klimatu. Tylko działania na rzecz ekosystemów i klimatu pomogą nam chronić się przed przyszłymi pandemiami. Pandemia jest lekcją, która każe nam zrewidować nasze dotychczasowe podejście do środowiska naturalnego. Jeśli nie uczynimy przyrody częścią głównego nurtu w naszych gospodarkach, społeczeństwach i codziennym życiu, to nie tylko nie osiągniemy sprawiedliwej równowagi pomiędzy ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi potrzebami obecnych i przyszłych pokoleń ludzkości, ale także nie poradzimy sobie z utrzymaniem zmian klimatu w bezpiecznych granicach – mówi Barbara Rajkowska z IOŚ-PIB.
Czy dramatyczne doświadczenia pandemii COVID-19 pomogą w przybliżeniu świata do ścieżki ograniczenia emisji gazów cieplarnianych tak, aby nie przekroczyć 2°C wzrostu globalnej temperatury? W 2019 r. całkowita emisja gazów cieplarnianych (łącznie z emisją ze zmiany użytkowania gruntów), osiągnęła nowy wysoki poziom 59,1 gigaton ekwiwalentu dwutlenku węgla, a stężenie dwutlenku węgla w atmosferze odpowiedzialne za globalne ocieplenie wzrosło. Szacuje się, że w wyniku spowolnienia gospodarki w wyniku pandemii emisja dwutlenku węgla spadnie o 7 procent. Ten spadek przekłada się jedynie na redukcję globalnego ocieplenia o 0,01°C do 2050 roku. Niemniej, rozwiązania, które musieliśmy wprowadzić w związku z pandemią, pokazały nam kierunki koniecznych zmian.
Pierwszoplanowy kierunek wyznaczają nowoczesne technologie. W ciągu ostatniego roku większość z nas spędziła wiele czasu w sieci. Firmy technologiczne, wykorzystując rozwój, który osiągnęły dzięki pracy w warunkach pandemii, mogą użyć go do przyspieszenia transformacji np. w obszarze energii odnawialnej, która pomoże nam chronić zasobne w węgiel ekosystemy. Kolejny kierunek to zrównoważone rolnictwo. Pandemia COVID-19 nie tylko przerwała łańcuchy dostaw producentów żywności na całym świecie, ale także zwiększyła presję na firmy i kraje, aby dążyły do większej odporności tego sektora na kryzysy. Skrócenie łańcuchów dostaw może być sposobem na przyspieszenie postępu w kontekście systemu żywnościowego, przyjaznego naturze i mniej emisyjnego. Ekoturystka to kolejny obszar działań. W wyniku pandemii podróżowanie zostało całkowicie zatrzymane. Przyniosło to z jednej strony duży spadek emisji spalin, jednak z drugiej – dramatyczne obniżenie dochodów społeczności całkowicie zależnych od turystyki. Strategie finansowe, które będą wspierać źródła utrzymania lokalnych społeczności zależnych od turystyki, zamieszkujące cenne przyrodniczo obszary wyznaczają kolejny kierunek przezwyciężania kryzysu klimatycznego i związanej z nim utraty ekosystemów. Zatrzymanie procesu wylesiania, zrównoważone praktyki rolnicze oraz wspieranie społeczności lokalnych, które zarządzają najbardziej bogatymi w węgiel i różnorodność biologiczną ekosystemami na świecie to kluczowe kierunki transformacji na rzecz klimatu i ekosystemów.
Rok 2021 jest początkiem ustanowionej przez ONZ dekady na rzecz odbudowy ekosystemów. Wszystkie wysiłki Narodów Zjednoczonych podejmowane od podpisania Deklaracji z Rio na Szczycie Ziemi w 1992 r., w tym dziesięcioleciu będą ukierunkowane na zatrzymanie degradacji ekosystemów i przywracanie ich na każdym kontynencie i w każdym oceanie na Ziemi. Odbudowa zniszczonych ekosystemów jest kluczowa w walce ze zmianami klimatu, zapobieganiu masowemu wymieraniu gatunków i przeciwdziałaniu ubóstwu na świecie. Jest podstawą naszej egzystencji – dodaje Barbara Rajkowska z IOŚ-PIB
Światowy Dzień Ziemi zachęca nas do refleksji nad naszymi związkami z Ziemią. Być może wszyscy powinniśmy zacząć nazywać naszą planetę Matką Ziemią?
